ग्रामपंचायत चांदेराईचा इतिहास:

ग्रामपंचायत चांदेराई हे गाव पूर्वी चांदेराई–हरचीरी म्हणून एकत्र अस्तित्वात होते. नंतर सन १९६८ साली ग्रामपंचायत चांदेराईची स्वतंत्र स्थापना करण्यात आली आणि त्यानंतर हरचीरी व चांदेराई अशी दोन स्वतंत्र गावे उदयास आली.

चांदेराई हे गाव पूर्वी एक प्रसिद्ध बंदर म्हणून ओळखले जात होते. हे गाव काजळी नदीच्या तीरावर वसलेले असून निसर्गसौंदर्याने नटलेले आहे. गावात मोठी बाजारपेठ आहे, जी आजही परिसरातील व्यापाराचे प्रमुख केंद्र मानली जाते.

पूर्वीच्या काळी काजळी नदीवरून होडीतून प्रवास आणि व्यापार होत असे. ओला व सुक्या मासळीची विक्री तसेच इतर वस्तूंची वाहतूक होड्यांद्वारे बंदरातून केली जात असे. बंदराच्या या ऐतिहासिक परंपरेमुळे चांदेराई गावाला विशेष ओळख मिळाली आहे.

आजही दर सोमवारी आठवडी बाजार भरतो, जो या गावाच्या व्यापारिक परंपरेचा वारसा जपतो. तसेच येथे पांडवकालीन एक जुने पडीक घुमट असून ते गावाच्या ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक वारशाचे प्रतीक आहे.

पूर्वी या बंदरामार्गे परिसरातील अनेक गावांचा व्यापार आणि सांस्कृतिक संबंध चांदेराईमार्फत जोडला गेला होता, त्यामुळे हे गाव आजही इतिहास, व्यापार आणि परंपरेचे जिवंत उदाहरण म्हणून ओळखले जाते.

साजरे होणारे सण

चांदेराई गावात हिंदू, मुस्लीम आणि बौद्ध धर्मीय समाजाचे लोक एकत्र नांदतात, त्यामुळे येथे विविध धर्मांचे सण एकत्रितपणे साजरे केले जातात.

हिंदू धर्माचे सण — गावात गणपती, दिवाळी, नवरात्र, होळी यांसारखे सण मोठ्या उत्साहात साजरे केले जातात. या काळात गावात पूजा, आरत्या, भजने आणि सांस्कृतिक कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते.

मुस्लीम धर्माचे सण — गावात ईद, उरूस आणि मोहरम हे सण देखील अत्यंत श्रद्धा आणि आनंदाने साजरे होतात. या सणांच्या वेळी गावात सौहार्द आणि बंधुत्वाचे वातावरण निर्माण होते.

बौद्ध समाजाचे सण — बुद्ध पौर्णिमा, आंबेडकर जयंती हे सण बौद्ध समाजाकडून साजरे केले जातात. या दिवशी बौद्ध विहारात कार्यक्रम, प्रवचन आणि सामूहिक वाचनाचे आयोजन केले जाते.

चांदेराई गाव हे सामाजिक एकता, धार्मिक सौहार्द आणि संस्कृतीचा संगम म्हणून ओळखले जाते, जिथे सर्व सण एकमेकांच्या सहकार्याने आणि आनंदाने साजरे केले जातात.

स्थानिक मंदिरे

चांदेराई गावात विविध धर्मांचे लोक एकत्र नांदत असल्यामुळे येथे अनेक धार्मिक स्थळे पाहायला मिळतात. गावात प्राचीन श्री विश्वेश्वर मंदिर, श्री हनुमान मंदिर आणि श्री देव चव्हटा मंदिर ही हिंदू धर्मीयांची प्रमुख उपासना स्थळे आहेत. तसेच, गावात मुस्लिम बांधवांसाठी एक मशिद असून बौद्ध बांधवांसाठी शांततेचे प्रतीक असलेले बुद्धविहार देखील आहे. ही सर्व स्थळे गावाच्या धार्मिक एकतेचे आणि सांस्कृतिक वैविध्याचे प्रतीक आहेत.

लोककला

चांदेराई गावातील लोककला पारंपारिक सण, नृत्य आणि संगीताशी घट्ट जोडलेली आहे. येथे शिमगोत्सव, होळी आणि गणेशोत्सव या काळात पारंपरिक ढोल-ताशा वादन, भजन-कीर्तन, आणि नाच-गाणी ही लोककलांची झलक दिसते. गावातील तरुण मंडळी शिमग्यात “फेरनाच” आणि “वेशभूषा नृत्य” सादर करतात, तर स्त्रिया पारंपारिक गाणी गातात. याशिवाय, कथाकथन, कीर्तन, आणि पारंपरिक वेशभूषेतील नाट्यरूप सादरीकरणे हीसुद्धा चांदेराई परिसरातील लोककलांचा भाग आहेत, ज्यातून स्थानिक संस्कृतीचा वारसा पुढे नेला जातो.

गौरवशाली व्यक्तींबाबत थोडक्यात माहिती :
चांदेराई गावाचे वैशिष्ट्य म्हणजे येथे अनेक गुणी व्यक्तींचा वावर राहिला आहे. प्रसिद्ध मराठी चित्रपटसृष्टीतील विनोद सम्राट कै. लक्ष्मीकांत बेर्डे यांचे चांदेराई हेच मुळ गाव आहे. त्यांच्या उत्कृष्ट विनोदी अभिनयाने मराठी तसेच हिंदी चित्रपटसृष्टीत एक वेगळे स्थान निर्माण केले. त्यांचे गावाशी असलेले नाते आजही ग्रामस्थ अभिमानाने सांगतात. त्यांच्या कार्यामुळे चांदेराई गावाला संपूर्ण महाराष्ट्रात ओळख मिळाली आहे.

स्थानिक पाककृती

चांदेराई गावातील स्थानिक पाककृती महाराष्ट्राच्या कोकणाच्या पारंपारिक चवींवर आधारित आहेत. येथे मसालेदार आमटी, कोकणच्या फिश करी, मोदक, उकडीचे लाडू, अम्बा चटणी आणि वरण-भात यांसारख्या पारंपरिक पदार्थांना विशेष महत्त्व आहे. सणावार आणि उत्सवाच्या वेळी या पदार्थांची खास तयारी केली जाते. समुद्रकिनारी असल्यामुळे ताजी मासळी वापरून बनवलेले पदार्थ आणि कोकम, तिखट व नारळाचे स्वाद या पाककृतींना खास अद्वितीय चव देतात. गावातील प्रत्येक घरात पारंपारिक पद्धतीने स्वयंपाक केला जातो आणि हा स्थानिक वारसा पुढे नेला जातो.

गणपत वडापाव आणि १०० वर्षा पासून चुलीवरची मिसळ येथील प्रसिद्ध आहे.

हस्तकला

चांदेराई गावातील हस्तकला हा स्थानिक संस्कृतीचा महत्त्वाचा भाग आहे. येथे पारंपारिक मातीचे दगडी शिल्प, विणकाम, झोपाळ्यांच्या आणि घरगुती सजावटीच्या वस्तूंचे कारागिरी आढळते. तसेच, मातीच्या गणपती, देवी-देवतांचे मूर्तिकला, रंगीत रांगोळी कला या हस्तकलेतून गावाची सांस्कृतिक ओळख दिसून येते. या कला-हस्तकलेमुळे चांदेराई गावाची परंपरा, कलात्मक कौशल्य आणि स्थानिक वारसा जतन होतो.

गावचा आवाज :
चांदेराई गावाच्या विकासामध्ये अनेक समाजकार्यकर्त्यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे. त्यापैकी माजी सरपंच कै. सुरेशचंद्र दत्तात्रय शिंदे यांचे योगदान विशेष उल्लेखनीय आहे. त्यांनी सन १९७० ते १९९९ या सलग ३० वर्षांच्या कालावधीत बिनविरोध सरपंच म्हणून ग्रामपंचायतीचा कारभार यशस्वीपणे सांभाळला. त्यांच्या नेतृत्वाखाली गावात अनेक सामाजिक आणि विकासात्मक उपक्रम राबवले गेले, ज्यामुळे ते खऱ्या अर्थाने “गावाचा आवाज” ठरले.

यानंतर, सन २००० पासून श्री. महेंद्र श्रीकृष्ण झापडेकर व सौ. देवयानी झापडेकर यांनी पंचायत समिती सदस्य, जिल्हा परिषद सदस्य आणि सभापती या पदांवर राहून सलग १५ वर्षे उत्कृष्ट कार्य केले. त्यांच्या प्रयत्नांमुळे चांदेराई गाव आणि पंचक्रोशीत अनेक विकासकामांना गती मिळाली. आजही त्यांचा प्रभाव आणि कार्य हे गावाच्या प्रगतीचा आवाज म्हणून ओळखले जाते.